نورولوژی چیست؟ بیماری های نورولوژی کدام است؟ – بخش اول

نورولوژی چیست؟ نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب کیست؟ احتمالا این سوالات برای شما پیش آمده است. بگذارید با یک مثلا شروع کنیم تا حالا تجربه بی حسی دست و پاها یا گز گز انگشتان را داشتید، اگر این موارد ادامه پیدا کنند ممکن هست نگران کننده یا آزار دهنده باشند، اما می­دانید باید به کدام متخصص مراجعه کنید؟

بله درست حدس زدید، متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست پزشکی است که باید به آن مراجعه نمایید! گاهی پیش می­آید که برای بعضی دردها منشا مشخصی پیدا نمی­کنیم، مثلا احساس ضعف در دست و پا. در چنین مواقعی برای پیدا کردن پزشک متخصص به مشکل برمی­خوریم. باید گفت تقریبا در همه موارد اگر با مشکلات حسی و حرکتی رو به رو شدید، باید به متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست مراجعه کنید.

سیستم عصبی انسان شامل مغز و نخاع و رشته­‌های عصبی که در سرتاسر بدن کشیده شده و کار هدایت پیام­های عصبی را به عهده دارند می­‌شود. مغز و نخاع، این اعضای حیاتی، برای جلوگیری از آسیب دیدن درون حفاظی به نام جمجمه و ستون فقرات قرار گرفته ­اند. دراطراف مغز و نخاع برای محافظت بیشتر در برابر آسیب­ها، مایعی به نام مایع مغزی-نخاعی همانند ضربه‌­گیر عمل کرده و مانع از آسیب به آنها می­‌شود. حال شاید برایتان این سوال پیش بیاید که چرا چنین محافظ­‌هایی برای این سیستم تعبیه شده؟ در پاسخ باید گفت مغز عضوی بسیار پیچیده است که علاوه بر هدایت و کنترل بدن در تکلم، تفکر و ادراک نقش دارد. هر آسیبی به آن می‌­تواند باعث اختلال در بخشی از اعمال حسی یا حرکتی شود و از طرفی آسیب به نورونها یا همان سلول‌های عصبی به دلیل سرعت تقسیم بسیار پایین این سلولها غیر قابل جبران است. به همین دلیل ضایعات نخاعی در بیشتر موارد غیر قابل برگشت می­باشند. اهمیت و پیچیدگی­های سیستم عصبی انسان باعث شکل­گیری شاخ‌ه­ای از علم به نام نورولوژی یا عصب­ شناسی شده است.

در ادامه این مقاله به آشنایی با علم نورولوژی و بیماری­های مرتبط با اعصاب خواهیم پرداخت.

نورولوژی چیست؟

نورولوژی یا عصب شناسی شاخه ای از علم پزشکی است که با تشخیص و درمان اختلالات سیستم عصبی ارتباط دارد. هر گونه اشکال در هر یک از اجزای این سیستم پیامدهایی را به دنبال دارد که می­تواند باعث بروز اختلالات عصبی شود. بسته به اینکه کدام یک از قسمت های سیستم عصبی درگیر شود بیماری­های متفاوت مغز و اعصاب ایجاد می شود. از آنجا که مغز پیچیدگی­های زیادی دارد، تشخیص بیماری­های عصبی از یکدیگر کاری بسیار تخصصی می­باشد که نیاز به دانش و مهارت کافی دارد.

نورولوژیست به چه کسی می­ گویند؟

به پزشکی که در زمینه بیماری های مغز و اعصاب (نورولوژی) تخصص دارد نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب می­گویند. یک پزشک عمومی پس از سپری کردن یک دوره چهار ساله تخصصی در زمینه مغز و اعصاب، به عنوان نورولوژیست شناخته می­‌شود و می‌­تواند پس از دوره تخصص با گذراندن دوره های تکمیلی در یکی از رشته­‌های مرتبط با مغز و اعصاب از جمله سردرد، بیماری­های حرکتی، خواب، بیماری­های عروقی مغز، ام اس، صرع، نورولوژی کودکان و سالمندان و … به عنوان فوق تخصص مغز و اعصاب به صورت تخصصی­‌تر به درمان بیماران بپردازد.

لازم به ذکر است به دلیل شباهت علائم بیماری­های عصبی و روانی، شناخت بیماری­هایی که بر پایه اختلالات سیستم عصبی باشند از بیماری­های روانی کار دشواری است. بنابراین می­توان گفت روانپزشک و نورولوژیست شباهت­هایی با یکدیگر دارند.

آیا نورولوژیست جراحی مغز هم انجام می­دهد؟

همان طور که گفتیم نورولوژیست پزشک متخصص مغز و اعصاب یا دانش نورولوژی است و زمینه فعالیتش بیماری­های مرتبط با آنهاست. جراحی ممکن است در ادامه روند درمان قرار بگیرد که در صورت نیاز پزشک نورولوژیست به جراح مغز و اعصاب ارجاع می­دهد. این موضوع ممکن است در مواردی مثل تومورهای مغزی اتفاق بیفتد.

بیماری­های نورولوژیکی شامل چه مواردی می­شود؟

به طور کلی بیماری­های نورولوژیکی با علائم شایعی از قبیل سردرد، سرگیجه، درد مزمن، بی حسی یا سوزن سوزن شدن، ضعف، تشنج یا از دست دادن هوشیاری، مشکلات حرکتی، اختلالات بینایی، مشکلات مربوط به حافظه، اختلالات خواب و اختلالات کلامی و زبانی همراه هستند اما در ادامه به تفکیک برخی بیماری­های شایع عصبی و علائم آنها را بیان خواهیم کرد.

صرع

نوعی اختلال نورولوژیکی که شایع ترین علامت آن تشنج بدون دلیل ثابت و مشخص می­باشد. تشنج یعنی حمله صرعی که به فرد دست می­دهد و صرع نام کلی بیماری است که تشنج می‌تواند یکی از علائم یا گاهی تنها علامت آن باشد. لازم است بدانید هر تشنجی لزوما صرع نیست و اگر فردی یک یا دو بار دچار تشنج شد دلیل بر صرع نیست ولی باید برای تشخیص درست بیماری به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. حملات صرعی از بسیار خفیف تا شدید تغییر می­کنند. هرچند در بیشتر موارد دلیل صرع نامشخص است اما گاهی به دلایلی از جمله آسیب مغزی، سرطان مغز و سوء مصرف دارو و الکل اتفاق می­افتد. صرع با گرفتن نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی مشخص می­شود. صرع درمان ندارد، اما با مصرف دارو تا حدود 70 درصد قابل کنترل است.

بیماری آلزایمر

یک نوع اختلال پیشرونده ذهنی است که بیمار طی آن به تدریج حافظه خود را از دست می­دهد. این اختلال با علائمی مثل از دست دادن حافظه کوتاه مدت، فراموش کردن آدرس ها و اسم ها شروع می­شود و با از دست دادن تدریجی و مداوم مغز تا جایی پیش می­رود که صحبت کردن، فکر کردن و انجام فعالیت­های روزانه را تحت تاثیر قرار می­دهد. علت این اختلال عصبی مرگ تدریجی سلولهای مغزی است که این روند تخریب در عکسبرداری MRI قابل تشخیص است. آلزایمر می­تواند به همراه افسردگی، کاهش شنوایی، از دست دادن حس بویایی، اختلال فضای بینایی و باشد. زمینه ارثی در بروز این بیماری بی تاثیر نیست. آلزایمر درمان قطعی ندارد و بیشتر شامل درمان­هایی می­شود که روند پیشرفت بیماری را کاهش می­دهند ولی با رعایت برخی نکات می­توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد. ورزش، رژیم غذایی مناسب، حل جدول و به کارگیری ذهن از مواردی هستند که می­توانند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنند.

سکته مغزی

شایع ترین نوع اختلال نورولوژیکی است که در اثر اختلال در خونرسانی به بخشی از مغز به علت انسداد با لخته خون اتفاق می­افتد. نرسیدن خون و اکسیژن به قسمتی از مغز باعث مرگ سلولهای مغزی و در نهایت از کار افتادن اندام­هایی می­شود که تحت کنترل آن قسمت از مغز قرار دارند.

سکته تحت تاثیر عوامل بسیاری قرار دارد از جمله تجمع چربی و کلسیم در عروق خونی، فشار خون بالا که مهمترین نقش را دارد، اضافه وزن، سیگار کشیدن، استرس، بیماری­های قلبی و عروقی و دیابت. هر گونه تعلل در درمان این عارضه می­تواند به مرگ بیمار منجر شود. برای تشخیص سکته مغزی علاوه بر معاینات اولیه از روشهایی مثل سی‌ تی ‌اسکن ، ام آر آی ، آنژیوگرام مغزی و اولتراسوند کاروتیدی نیز استفاده می­شود.

بخش دوم این مقاله را هم بخوانید: نورولوژی چیست، بیمارهای نورولوژیک کدام است: بخش دوم