شانه یخ زده(frozen shoulder)

به محدود شدن حرکات شانه و یا به عبارتی خشکی شانه، بیماری شانه یخ زده و یا Frozen shoulder گفته می شود. این سفتی به دلیل سفتی کپسول مفصلی رخ می دهد. مفصل شانه در واقع ترکیبی از چند مفصل متفاوت و جداگانه است که مهمترین آن ها مفصل هومرال است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن حفره گلنویید و سر استخوان بازو تشکیل شده است.دور تا دور این دو استخوان بافتی به شکل کیسه (کپسول مفصلی) وجود دارد که مایع مفصلی را در خود نگه می دارد. گاهی به علت ناشناخته این کپسول ضخیم و کوچک شده و در نتیجه مانع از حرکت آزادانه سر استخوان بازو در حفره گلنویید می شود.در این موارد کپسول مفصلی کوچک و ضخیم شده قابلیت الاستیک خود را از دست می دهد و محکم دور مفصل شانه را می گیرد و مانع از حرکت آزادانه مفصل می شود. به این وضعیت شانه یخ زده یا کپسولیت چسبنده یا Frozen Shoulder می گویند.

در ادامه این مقاله از فیزیوتراپی ابوریحان به بررسی عوامل و روش های درمان می پردازیم.

عوامل زمینه ساز بیماری شانه یخ زده

۱- آرتروز شانه که اغلب نادر است.
۲- بی حرکتی بعد از شکستگی ها و نیمه در رفتگی ها
۳- آرتروز گردن و همچنین آرتریت روماتوئید
۴- اضطراب و افسردگی
۵- نقاط ماشه ای ( (Trigger points و یا نقاط دردناک در عضلات اطراف شانه
۶- مواردی از جراحی ها ( بعد از جراحی سینه)
۷- بیماری های قلبی و بعد از جراحی های قلب
۸- همی پلژی (فلج نیمه بدن به علت سکته مغزی)
۹- ضربه ها
۱۰- دیابت

بیماری شانه منجمد یکی از بیماری های شایع شانه است که با شیوع کلی حدود ۲ تا ۵ درصد جمعیت و شیوع بیشتر در سنین ۴۰ تا ۶۹ سالگی یعنی سال های کارآمد عمر و درگیری طولانی مدت ۳-۲ سال و حتی گاهی تا ۱۰ سال می باشد. این بیماری در زنان شایع تر است و بیشتر در شانه غیر غالب (افراد راست دست: دست چپ) دیده شده است.

مراحل خشکی شانه:

۱- مرحله دردناک یا درحال یخ زدن(freezing):

این مرحله بین ۱۰ تا ۳۶ هفته طول می کشد. در این مرحله بیمار بدون ضربه و به طور خود بخودی شروع درد شانه را تجربه می‌کند. بیمار به علت درد تمایل به بی حرکتی دارد که این بی حرکتی موجب سفتی بیشتر می شود. در انتهای این مرحله حجم کپسول مفصلی به شدت کم می شود.

مشخصات این دوره:

۱- درد شدید در خارج بازو که به زیر آرنج انتشار می یابد
۲- درد شبانه که شکایت اصلی بیمار است

۲- مرحله یخ زده یا frozen:

این مرحله بین ۴ تا ۱۲ ماه طول می کشد. در این مرحله بیمار یک الگوی مشخص از کاهش حرکات چرخش خارجی- چرخش داخلی و بالا آوردن شانه دارد. در این مرحله محدودیت حرکتی پیشرفت نمی کند
مشخصات این دوره:
۱- درد فروکش کرده و محدودیت حرکتی غالب می شود.
۲- عدم وجود درد شبانه و عدم وجود درد در وضعیت استراحت
۳- ایجاد کوتاهی عضلانی که در هنگام کشش کپسول مفصلی گزارش می شود. درد قسمت خارجی بازو حالت موضعی پیدا می کند.

۳- مر حله ذوب شدن یا thawing :

این مرحله بین ۵ تا ۲۶ ماه طول می کشد. در این مرحله دامنه حرکتی به تدریج به دست می آید. گفته شده این مرحله رابطه مستقیم با دوره اول دارد. یعنی اگر دوره اول طولانی باشد این دوره طولانی تر میشود.

روش های مختلف درمان شانه یخ زده

۱- استفاده از تزریق استروئید ها با یا بدون فیزیوتراپی
۲- استفاده از فیزیوتراپی
۳- استفاده از فیزیوتراپی با تزریق بی حسی موضعی یا بلوک کردن درد
۴- استفاده از بدست آوردن دامنه حرکتی با فشار ناگهانی تحت بیهوشی
۵- استفاده از باز کردن فشاری کپسول با تزریق ماده حاجب
۶- استفاده از جراحی باز یا بسته در مواقعی که درمان های دیگر پاسخ گو نباشد
– اگرچه تمامی این درمان ها نقش مهمی در بهبودی Frozen Shoulder دارد ولی نقش فیزیوتراپی بسیار بارزتر می باشد
شانه یخ زده(frozen shoulder)(توانبخشی)

پروتکل درمانی براساس فازهای مختلف:

الف) درمان در دوره freezing:

۱- در این دوره کنترل درد و کاهش التهاب هدف اصلی می باشد.
۲- ترکیبی از دارو و مدالیته های ضد درد و التهاب و حرکت درمانی تا حدی که درد ایجاد نکند.
۳- یک برنامه ورزشی برای منزل در دامنه بدون درد جهت جلوگیری از محدودیت حرکتی و پیشرفت دامنه حرکتی
۴- موبیلیزاسیون گرید یک و دو جهت به دست آوردن حرکات فرعی
۵- در درد حاد : سرما درمانی تحت حاد: گرما درمان گرما قبل از تمرین و سرما پس از تمرین
۶- توجه به اصلاح پاسچر

ب) درمان در دوره Frozen و Thawing

هدف اصلی بدست آوردن حرکات و دامنه حرکتی و تقویت عضلات است ولی به دلیل اینکه انجام این مراحل دردناک است کنترل درد و التهاب نیز مهم است.
۱- تجویز ورزشی در این دوره به صورت Active کمکی و Active ایزومتریک است. کلیه فعالیت ها می بایست در دامنه بدن درد انجام شود.
۲- تکنیک های موبیلزیشن با درجه بالاتر
۳- تکنیک های موبیلیزشن در انتهای دامنه
۴- کشش در جهت کپسول تحتانی- قدامی و خلفی و کشش رباط کورالکوهومرال
۵- بررسی و درمان عوامل موثر مثل پاسچر بد، درگیری ریشه های عصبی در گردن، افسردگی ها و …
۶- توجه به عدم تعادل عضلانی